نوبت عاشقی؛ محسن مخملباف_بخش آخر

نوشتم که در این داستان، اشخاصی تغییر جایگاه می‌دهند؛ اما دقیقا "مو بور" با "مو مشکی" و شاید چیزهایی که به اونها وابسته‌ست، مثل شغل.اما گزل، مادرش، قاضی، پیرمرد و دیگر عناصر داستان چی؟

من بر این باورم که تغییر بسیار کوچکی در هر آنچه دنیای ماست و یا شاید ما جزیی از آن دنیاییم، ماهیت ِ همه‌ی اتفاقات رو تغییر می‌ده؛ شاید عبور متفاوت رهگذری، پرواز پرنده‌ای، نگاه ساده‌ای.

زندگی مجموعه‌ای از تار و پودهای به هم بافته‌ایست از همه‌ی آنچه در اوست؛ سرنوشت‌های به هم آمیخته، و پدیده‌ای به نام ِ اختیار که گفته شده تنها در ما انسان‌هاست."نوبت عاشقی" بررسی کوچکی از اختیار ِ یک مرد است؛ بدون در نظر گرفتن نقشی برای دیگر انسان‌هاش (دست‌کم برای گزل)

و بخش آخر داستان:

 

پارک، روز.

پیرمرد لای درخت‏هاست. صدای افتادن در قفس را می‏شنود. خود را به قفس می‏رساند. قناری به دام افتاده است.

 

کشتی، روز.

گزل روی صندلی نشسته، واکسی موبور هم می‏آید کنار گزل می‏نشیند. بساط واکس را به همراه دارد.

گزل: اون پیرمردو می‏بینی؟ (موبور نگاه می‏کند.) خیلی وقته دنبال ماست. دو دفعه تا حالا با شوهرم صحبت کرده. بیا از این جا بریم.

برمی‏خیزند و به عرشه کشتی مسافربری می‏روند. پیرمرد که قفس قناری را به دنبال دارد، پس از لحظه‏ای خود را به عرشه می‏رساند. گزل و موبور کنار دیواره‌ی کشتی ایستاده‏اند و با هم صحبت می‎کنند. پیرمرد آرام‏ آرام خود را به ‏آن‏ها نزدیک می‏کند. وقتی می‏بیند آن‏ها متوجه او شده‏اند، نزدیک تر می‏رود.

پیرمرد: کفشهامو می‏خوام واکس بزنم.

موبور او را به نشستن روی یک صندلی دعوت می‏کند، کفشهایش را درمی‏آورد و زیر پای پیرمرد پارچه‏ای پهن می‏کند و کفش‏ها را می‏برد.

موبور: الان می‏آرم. اول باید بشورمش.

وارد قسمت مسقّف کشتی می‏شود. در آخرین لحظه از لای در به گزل اشاره می‏کند که دنبالش برود. گزل می‏رود. پیرمرد می‏چرخد و گزل را می‏پاید. کشتی لنگر می‏گیرد. گزل و موبور همراه مسافران پیاده می‏شوند. پیرمرد همچنان منتظر مانده است.

 

خانه گزل، شب.

زنگ در به صدا می‏آید. گزل از آشپزخانه بیرون می‏آید و در را باز می‏کند. پیرمرد پشت در است. گزل نمی‏داند چه بگوید. پیرمرد برّوبرّ او را ورانداز می‏کند. گزل در را می‏بندد. پیرمرد بلافاصله زنگ می‏زند. گزل همان طور پشت به در می‏ایستد. پیرمرد بارها زنگ می‏زند تا گزل مجبور می‏شود در را باز کند. باز هم پیرمرد چیزی نمی‏گوید.

گزل: چی می‏خوای؟

پیرمرد: کفشهام.

گزل: چرا همیشه دنبال من می‏آی؟

پیرمرد: یه رازه.

گزل: کفشهات پیش من نیست.

گزل در را می‏بندد. پیرمرد دوباره زنگ می‏زند. گزل پشت به در مستأصل می‏ایستد. زنگ در مدام صدا می‏کند. کم‏کم با دست و مشت هم به در کوبیده می‏شود.

گزل از در دور می‏شود و از گوشه خانه یک جفت کفش شوهرش را برمی‏دارد، در را باز می‏کند و کفش‏ها را بیرون می‎اندازد و در را می‏بندد. پیرمرد کفش‏ها را به پایش می‎کند. اندازه اوست. دوباره آن‏ها را درمی‏آورد و زنگ می‏زند. در باز نمی‏شود. بارها زنگ می‏زند. در باز می‏شود و گزل لای در می‏ایستد و وحشتزده و عصبی او را نگاه می‏کند.

 پیرمرد: این کفشها نوتر از کفش‏های منه. شما چطور راضی می‏شین سر شوهرتون کلاه بذارین؟

گزل: خواهش می‏کنم برین. نمی‏خوام شوهرم چیزی بفهمه.

پیرمرد کفش‏ها را پایش می‏کند و می‏رود.

 

جلوی خانه‌ی گزل، لحظه‏ای بعد.

تاکسی مومشکی از راه می‏رسد. از ضبط آن صدای موسیقی بلند است. پیرمرد جلو می‏رود و قبل از آن که مومشکی پیاده شود، به شیشه می‏کوبد. مومشکی شیشه را پایین می‏دهد.

پیرمرد: مرد حسابی پس تو کی می‎خوای جلوی زنتو بگیری؟ تا حالا هفت دفعه با چشم‏های خودم دیدم که وقتی تو سر کاری اون با یه مرد غریبه تو پارک معاشقه می‏کنه.

مومشکی: زن من؟

پیرمرد: باور نداری صداشونو گوش کن.

از جیبش ضبط را درمی‏آورد و از داخل آن نواری را بیرون می‏کشد و به دست مومشکی می‏دهد. مومشکی نوار را با تردید نگاه می‏کند. بعد نوار موسیقی را از ضبطش درآورده نوار جدید را می‏گذارد. صدای پرنده می‏آید.

پیرمرد: جلوتره. (مومشکی نوار را جلوتر می‏برد اما باز هم صدای پرنده می‏آید.) خودم صداشونو ضبط کردم. لابد اونور نواره. (مومشکی آن روی نوار را می‏گذارد و هر چه کنترل می‏کند باز هم صدای پرنده می‏آید.) می‎تونی همراه من بیای تو پارک ببینی‏شون.

 

خانه‌ی گزل، ادامه.

مومشکی وارد خانه می‏شود. گلی را که برای گزل خریده در دست دارد. گزل در آشپزخانه است. آوازی را زمزمه می‏کند. مومشکی جلوی در آشپزخانه می‏ایستد. به گزل نگاه می‎کند. گزل نگاه او را جور دیگری می‏یابد. وحشتزده می‏شود. نگاه می‏دزدد اما طاقت نمی‏آورد. دوباره او را نگاه می‏کند. مومشکی به چشم گزل خشمگین زل می‏زند و گلبرگ‏های گل را یکی یکی می‏کند و به زمین می‏اندازد. بعد آرام کمربندش را از کمرش باز می‎کند. دور دستش می‏پیچد و به گزل حمله می‏کند. گزل جیغ می‏کشد و به خود او پناه می‏برد. مومشکی همچنان او را می‏زند. گزل از آشپزخانه می‏گریزد. دوربین رو به آشپزخانه می‏ماند. مومشکی به سراغ گزل می‏رود. صدای شلاق و جیغ گزل و جا به جا شدن اشیاء خانه می‏آید. غذای روی چراغ ته گرفته و دود می‏کند.

 

تاکسی، شب.

گزل خونین عقب تاکسی افتاده است و مومشکی رانندگی می‏کند. می‏چرخد و با نفرت گزل را نگاه می‎کند و عکس او را که روی فرمان چسبیده می‎کند و با دندان جر می‏دهد.

 

بیمارستان، ادامه.

پرستاری گزل را پانسمان می‏کند. مومشکی نگاه می‎کند.

پرستار: چی شده؟

گزل سکوت کرده است.

مومشکی: شوهرش زده‏تش.

پرستار: چرا؟

مومشکی: از بس عاشقشه.

 

خانه گزل، ساعتی بعد.

گزل پانسمان شده به همراه مومشکی به خانه باز می‎گردند. گزل ساکت در گوشه‏ای می‏نشیند. مومشکی جای دیگری می‏نشیند. بعد برمی‏خیزد. کمربندش را درمی‏آورد و به دنبال گزل می‏گذارد. گزل جیغ می‎کشد و می‏گریزد. دوربین آن‏ها را از داخل آینه می‎بیند. گاهی به دنبال هم از جلوی آینه رد می‏شوند و گاهی آن‏ها را نمی‏بینیم. چیزی به آینه می‏خورد و آینه می‏شکند. حالا صدا می‏آید، اما در شکستگی آینه چیزی پیدا نیست.

 

تاکسی، لحظه‏ای بعد.

گزل با پانسمانی که دیگر از خون پر است، روی صندلی عقب افتاده است و مومشکی تاکسی را می‏راند، آواز «من عشق ترا مثل یک راز در قلبم نگه می‏دارم» از ضبط شنیده می‏شود.

 

بیمارستان، لحظه‏ای بعد.

پرستاری دیگر پانسمان خونی گزل را باز می‎کند، مومشکی ایستاده است.

پرستار جدید: چی شده؟

گزل ساکت است.

مومشکی: شوهرش زده‏تش؟

پرستار جدید: چرا؟

مومشکی: از بس ازش متنفره.

 

خانه گزل، ساعتی بعد.

گزل با پانسمان جدید اما درمانده‏تر از پیش همراه مومشکی به خانه باز می‏گردند. گزل از وحشت به پای مومشکی می‏افتد.

گزل: دیگه منونزن طاقتشو ندارم.

مومشکی: او را بلند می‏کند و با مهربانی روی تخت می‏خواباند. از کنار تخت برمی‏خیزد و پرده‌ی پنجره را کنار می‏زند. دیگر روز است. به آشپزخانه می‏رود و چاقویی را برمی‏دارد، در جیب می‏گذارد و از خانه خارج می‏شود.

 

پارک، روز.

موبور سرمی‏رسد. آن‏ها را می‏بیند. می‏خواهد بازگردد که پیرمرد او را صدا می‏کند.

پیرمرد: واکسی، واکسی.

موبور نزدیک می‏شود. تردید می‏کند، اما می‏آید.

مومشکی: بیا کفش منو واکس بزن.

موبور بساطش را پهن می‏کند و کفش مومشکی را واکس می‏زند. مومشکی انگشتش را در جعبه واکس فرو می‏کند با همان دستی که چاقو به دست دارد آرام به صورت موبور می‏مالد. موبور به روی خودش نمی‏آورد، و واکس کفش مومشکی را تمام می‎کند. پیرمرد پاهایش را روی جعبه می‏گذارد تا کفش او را واکس بزند. موبور صورتش را با شال گردن پاک می‏کند و به مومشکی نگاه می‏کند. صورت او را خون گرفته است و با چاقویی بازی می‏کند. موبور مشغول واکس زدن کفش پیرمرد می‏شود. پیرمرد جعبه‌ی واکس او را برمی‏دارد و به تقلید از مومشکی واکس‏ها را به جاهای دیگر صورت موبور می‏مالد. یکباره موبور برمی‏خیزد و می‏گریزد. مومشکی به دنبال او می‏رود.

 

خیابان، روز.

موبور در خیابان با صورت سیاه شده از واکس می‏دود و با شال گردن سیاهی‏ها را پاک می‎کند. مومشکی به دنبال او می‏آید.

 

اسکله کشتی‏های مسافربری، ادامه.

موبور وارد اسکله می‏شود و از روی میله‏ای که مانع عبور مسافران بی‏بلیط است، می‏پرد و به سمت یک کشتی پهلوگرفته می‏رود. مومشکی نیز از روی میله‏ها می‏دود. مأموری جلوی او را می‏گیرد. مومشکی از جیبش چند اسکناس درآورده به جای بلیط توی دست مأمور می‏گذارد و خود را به کشتی می‏رساند.

 

جاهای مختلف در کشتی، ادامه.

مومشکی در بین مسافران به دنبال موبور می‏گردد او را نمی‏یابد. در توالت‏ها را یک به یک باز می‏کند. موبور نیست. به روی عرشه می‏رود. موبور نیست. در آخرین لحظه موبور را می‏بیند که خود را در پناه مانعی مخفی کرده به سمت او می‏رود و حمله می‏کند. زد و خوردی در می‏گیرد که هیچ لحظه‏ای از آن را نمی‏توانیم ببینیم. چرا که مدام پشت موانعی پنهان می‏شوند. حالا چاقو در دست موبور است. به سمت مومشکی می‏رود. چاقو را روی گردن مومشکی می‎گذارد. مومشکی خسته و تسلیم است.

موبور: نمی‏کشمت چون ما به دنیا نیومدیم همدیگه‏ رو بکشیم. (چاقو را به او می‎دهد.) اما حاضرم بمیرم (دست مومشکی و چاقو را روی گردن خودش می‏گذارد.) منو بکش. دست خودم نیست. نمی‏تونم عاشقش نباشم.

 

رستوران عروسی، روز.

رستوران کوچک و شیکی که مشرف بر دریاست، برای مراسم عروسی آماده شده. گزل در لباس عروس در کنار موبور با لباس سفید دامادی نشسته است. قاضی پیش آن‏هاست و مومشکی با همان لباس همیشگی‏اش از مهمانان پذیرایی می‏کند.

مادر گزل می‎خواهد مراسم را ترک کند. مومشکی جلوی او را گرفته است و مجبورش می‏کند که حضور داشته باشد.

قاضی: مدتهاست که دلم می‏خواد به عنوان یه فرد زندگی کنم. یه عمر بود که فقط نقش اجتماعی‏مو انجام می‏دادم. از هفته‌ی پیش که خبر عروسی شما رو شنیدم، قضاوتو گذاشتم کنار. دفتر ازدواج باز کردم. قضاوت به درد کسی می‏خوره که به نتایج عمل مجرم فکر کنه، نه به دلایلش. هر گناهکاری رو محاکمه کردم و دلایلشو شنیدم، پیش خودم به این نتیجه رسیدم که اگه منم تو موقعیت اون بودم. . . 

پیرمرد وارد رستوران می‏شود. قفس قناری‏هایش را همراه دارد. به دنبال مومشکی می‏گردد. از صدای سازی که پخش می‏شود دلخور است. خود را به مومشکی می‏رساند. 

پیرمرد: قناری‏هامو آوردم برات، از تنهایی درت می‏آرن. ولی چرا این کارو کردی؟

مومشکی او را کنار میزی می‏نشاند. به قناری‏ها نگاه می‏کند. بعد چشم در چشم پیرمرد می‎دوزد.

مومشکی: دو سال عاشقش بودم. شب‏ها می‏اومدم پای پنجره‏ شون آواز می‏خوندم. اون آب می‏ریخت سرم، منو بیشتر عاشق خودش می‏کرد. وقتی بهم گفتی، زدمش. دوستش داشتم، چرا زدمش؟ چرا زدمش؟ (گریه‏اش می‏گیرد.) اونم عاشق بود. وقتی من می‎تونم عاشق باشم، چرا اون نمی‏تونه عاشق باشه؟

پیرمرد طاقت شنیدن حرف‏های مومشکی را ندارد. گریه‏اش گرفته است. سمعکش را درمی‏آورد و به صورت مومشکی نگاه می‎کند. صدا از تصویر می‏رود. مومشکی باز هم حرف می‏زند، گریه می‏کند و حتی گاهی می‏خندد اما صدای او را نمی‏شنویم. پیرمرد پا به پای او می‏خندد و گریه می‏کند. بعد برمی‏خیزد، سر میز عروس و داماد می‏رود. آن‏ها را بدجوری نگاه می‏کند و از عروسی خارج می‏شود. با خروج او صدا به عروسی بازمی‏گردد. مومشکی با قناری‏ها سر میز گزل می‏رود.

قاضی: (دست به پشت مومشکی می‎گذارد.) می‏دونی ما شخصیت‏های واقعی نیستیم. هیچ کس ما رو باور نمی‏کنه. تو باید این مردو می‏کشتی. منم باید تو رو اعدام می‏کردم. زنتم باید یه سرنوشت بدی پیدا می‏کرد.

مومشکی حلقه را از دستش درمی‏آورد و به دست گزل می‏دهد. 

مومشکی: بدش به هرکی عاشقشی.

 

تاکسی در راه و جلوی خانه گزل، غروب و شب.

مومشکی ماشین را می‎راند. گزل و موبور در صندلی عقب نشسته‏اند و هر یک از شیشه‌ی کنار خود بیرون را نگاه می‏کنند. ماشین جلوی در خانه‌ی گزل می‏رسد، به موازات ریل توقف می‏کند. طوریکه نورش به روی ریل می‏دود. مومشکی پیاده می‏شود. سوئیچ تاکسی را به دست موبور می‏دهد.

مومشکی: هدیه‌ی عروسیتون. خداحافظ.

مومشکی با قفس قناری‏ها روی ریل دور می‏شود. نور ماشین از او سایه‏ای بلند ساخته است. گزل و موبور به هم نگاه می‎کنند.

موبور: ما به هم رسیدیم؟

گزل: من بازم خوشبخت نیستم.

موبور: خوشبختی چیه؟

گزل: نمی‎دونم. حالا احساس می‏کنم اونو بیشتر دوست دارم.

موبور: می‏رم می‏آرمش. منم عاشق عشقم نه عاشق معشوق. (از ماشین پیاده می‏شود و به دنبال مومشکی می‏دود.)

موبور: آهای وایسا وایسا.

خود را به مومشکی که از پشت دور می‏شود، می‏رساند به شبحی می‏ماند. به پشتش می‏زند. شبح می‏چرخد. پیرمرد است. در چشم هم با ناباوری نگاه می‎کنند. بعد پیرمرد دست می‏اندازد و موبور را بغل می‏کند.

پیرمرد: منو ببخش میزتونو ترک کردم. دست خودم نبود. نمی‏تونستم تحمل کنم. من خودم همدرد تو بودم. قناری بهانه بود. بگو گزل کجاست؟

پاییز و زمستان 1368